MŁYN DJABELSKI. BIOGRAFIA DZIEŁA ZAPOMNIANEGO

scenariusz: kreacja zbiorowa
reżyseria, scenografia: Krzysztof Cicheński
kostiumy, video: Julia Kosek
muzyka: Krzysztof Cicheński, Hubert Walawski, Ludomir Różycki
występuje: Hubert Walawski

Premiera: 28 V 2022, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie

„Biografia dzieła zapomnianego” odwraca hierarchię opowiadania o życiu – dzieło nie zawiera się w karierze twórcy, jego kształt nie wynika z konkretnych doświadczeń jednostki. „Młyn Djabelski”, opera filmowa Ludomira Różyckiego, której premiera odbyła się w 1931 roku w Poznaniu, niczym Zeitoper, oddaje aktualny kontekst społeczny i opisuje Nowego Człowieka, wraz z jego marzeniami, cierpieniem i formą rozrywki, którą preferuje. To zapomniane dziś dzieło stanowi nowoczesny – futurystyczny i futurologiczny – komentarz do rzeczywistości dwudziestolecia międzywojennego, w której kapitalizm, industrializacja i informacja mają zasadniczy wpływ na życie jednostki i społeczeństwa, a także na kulturę i sztukę. Opowiada o Ulicy, Miłości, Rozkoszy, Sławie i Wyzwoleniu (tytuły kolejnych aktów „Młyna”) oraz o ludziach, których życie zmontowane jest z kadrów, urwanych sekwencji i niespełnionych marzeń. W libretcie pojawia się ponadto postać Kompozytora, którego pomysły i ambicje wykraczają dalece poza znaną dziś twórczość samego Różyckiego (prowokując anty-biograficzne pytania kim nie był, kim nie stał się ten artysta). Diabelski młyn jako metafora rozpędzonej, uzależnionej od technologii, chaotycznej codzienności określa na poziomie uniwersalnym pewne warunki egzystencji, które dziś jeszcze bardziej definiują rzeczywistość, a wraz z nią możliwość i formę artystycznej ekspresji.

Twórcy proponują miks instalacji operowej, soundartowego mockumentu, martwej natury, videoartu, zwiedzania z oprowadzaniem i wykładu performatywnego w estetyce vintage-minimal-kampowej, który jest wynikiem śledztwa, mającego na celu ustalenie statusu ontologicznego „Młyna Djabelskiego” (czy istnieje? w jakiej formie?) – dzieła kontrowersyjnego, odrzuconego, zaginionego, a później odnalezionego i wreszcie zapomnianego. Projekt ma charakter badawczo-artystyczny (artistic research) – pracę nad spektaklem poprzedza kwerenda materiałów, które pozwoliły twórcom wyobrazić sobie prawdopodobny kształt artystyczny opery. Jednak granica pomiędzy możliwym do zbadania faktem historycznym a domysłem i kreacją artystyczną, inspirowaną tym badaniem, nie jest wyraźnie zaznaczona. Dzieło Różyckiego staje się pretekstem do testowania form i motywów, eksperymentowania z gatunkiem teatru muzycznego, powoływania do scenicznego życia postaci i demonów. To od publiczności zależy, czy w historię i aktualność tej opery/o tej operze uwierzyć czy potraktować z podejrzliwością.